Η Βασιλική (Βίκυ) Ζολώτα είναι καθηγήτρια στο Ιατρικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Πατρών με αντικείμενο την παθολογική ανατομική. Έχοντας στους ερευνητικούς της τομείς ενδιαφέροντος τη μελέτη καρκινογένεσης σε νεοπλασίες του ανθρώπου, είναι από τους πλέον αρμόδιους για να μας μιλήσει για τη νούμερο ένα αιτία θανάτου των ημερών μας. Τη συναντήσαμε στη Ναύπακτο, όπου και κατοικεί μόνιμα, και συζητήσαμε μαζί της για μία σειρά θεμάτων, που εκτίνονται από την κατάσταση του συστήματος υγείας της χώρας στον καιρό της κρίσης, έως και το πως ο άνθρωπος μπορεί να μειώσει ή να αυξήσει με τον τρόπο ζωής του τις πιθανότητές του να εμφανίσει κάποια στιγμή καρκίνο. Η κ. Ζολώτα αποδέχτηκε στην πρόσκλησή μας και σήμερα σας παρουσιάζουμε την άκρως ενδιαφέρουσα συνέντευξη που μας παραχώρησε.
Έχοντας πλέον μία αρκετά μακρά διαδρομή στους χώρους υγείας, και γνωρίζοντας εκ των έσω το τι ισχύει αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα, κάνοντας συγκρίσεις και με το εξωτερικό, ποιο θα λέγατε πως είναι το επίπεδο παροχής υπηρεσιών στο συγκεκριμένο τομέα;
Στην Ελλάδα η παροχή υπηρεσιών υγείας γίνεται κατά το μεγαλύτερο μέρος από το εθνικό σύστημα υγείας, το οποίο έχει κατ’ εξοχήν δημόσιο χαρακτήρα και του οποίου αρχές είναι: η ισότιμη κάλυψη των αναγκών όλων των πολιτών ανεξαρτήτως κοινωνικοοικονομικής κατάστασης, καθώς και η διαθεσιμότητα και η προσπελασιμότητα των υπηρεσιών υγείας. Τα διάφορα συστήματα υγείας που σταδιακά αναπτύχθηκαν και λειτούργησαν μεταπολεμικά στις προηγμένες βιομηχανικά χώρες βασίστηκαν στο νοσοκομείο και τη θεραπευτική ιατρική Από τη δεκαετία του 80, στην Ελλάδα σημειώνεται μια ταχεία και μεγάλη επέκταση του υγειονομικού τομέα, κυρίως σε έργα υποδομής, η οποία συνεχίστηκε μέχρι τα τελευταία χρόνια. Τα Κέντρα Υγείας, τα Δευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια Νοσοκομεία του ΕΣΥ σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος και ευθύνη της υγειονομικής περίθαλψης του ελληνικού πληθυσμού τις δεκαετίες αυτές.
Παρά τα σημαντικά βήματα που έγιναν, ο υγειονομικός τομέας αναπτύχθηκε με αργούς και ασύμμετρους ρυθμούς, από άποψη μεγέθους και οργάνωσης σε σύγκριση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, όπου τα συστήματα υγείας μπήκαν στη φάση της ταχείας ανάπτυξης και ωρίμανσης. Το σύστημα υγείας καλύπτει υγειονομικά όλο το φάσμα της ασθένειας στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, και γενικά, μπορούμε να πούμε ότι, σε γενικές γραμμές, ανταποκρίνεται στις υγειονομικές απαιτήσεις των πολιτών. Εν τούτοις χαρακτηρίζεται από σημαντικές ελλείψεις που αφορούν κυρίως στα επαγγέλματα υγείας, την ανεπαρκή ανάπτυξη της Δημόσιας Υγείας και της Πρόληψης , την έλλειψη σύγχρονων μονάδων περίθαλψης (νοσηλεία στο σπίτι, μονάδες ημερήσιας νοσηλείας, κέντρα αποκατάστασης, κ.ά.), και τις λίστες αναμονών. Επίσης, χαρακτηρίζεται από παρωχημένες μορφές διοίκησης, αύξηση της γραφειοκρατίας και απουσία μηχανισμών ελέγχου και ποιότητας.
Η οικονομική κρίση πρόσθεσε προβλήματα;
Το επίπεδο υγείας και ευεξίας μιας χώρας εξαρτάται από το βαθμό οικονομικής ανάπτυξης (βιοτικό επίπεδο, εισόδημα, ανεργία). Οι συνθήκες διαβίωσης και εργασίας, ο τρόπος ζωής, κ.ά., επιδρούν σημαντικά στην υγεία και την ασθένεια. Η τρέχουσα περίοδος είναι μία ιδιαίτερα δύσκολη περίοδος για το σύστημα υγείας το οποίο ευρίσκεται αντιμέτωπο με σοβαρά δομικά και κοινωνικά προβλήματα. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το ελληνικό σύστημα υγείας προϋπήρχαν και απλά η οικονομική κρίση όξυνε κάποια από αυτά.
Τα δυο μεγαλύτερα προβλήματα είναι αφ’ ενός μεν η οικονομική βιωσιμότητα του συστήματος υγείας, αφ’ ετέρου δε η ίση προσβασιμότητα σε όλους τους πολίτες ανεξαρτήτου εισοδήματος και εργασιακής κατάστασης. Αυτό είναι σημαντικό και ιδιαίτερα δύσκολο σε περίοδο έντονης οικονομικής κρίσης.
Πόσο όλα αυτά αποτελούν τροχοπέδη στην καλύτερη παροχή υπηρεσιών προς τον πολίτη; Πλησιάσαμε ποτέ ως χώρα στο σημείο να πούμε πως εσείς οι γιατροί δεν μπορείτε να κάνετε όπως πρέπει τη δουλειά σας;
Το ιατρικό επάγγελμα είναι επίπονο και απαιτητικό με μεγάλη ευθύνη. Ο γιατρός έρχεται σε άμεση επαφή με τον άνθρωπο σε ώρες δύσκολες, όπου η παρουσία του είναι αναντικατάστατη και συχνά σωτήρια. Οι συνθήκες εργασίας του γιατρού διαφέρουν ανάλογα με την ειδικότητα, την εξειδίκευσή του, αλλά και το χώρο που απασχολείται. Οι νοσοκομειακοί γιατροί καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες για να στηρίξουν το σύστημα υγείας, αντιμετωπίζουν ψυχοφθόρες συνθήκες και ασκούν το επάγγελμά τους κάτω από καταστάσεις έντασης, πίεσης και άγχους. Στις εφημερίες, ιδιαίτερα στα μεγάλα νοσοκομεία, αναγκάζονται να εργάζονται πολλές ώρες μέρα και νύχτα, ενώ τα έκτακτα και επείγοντα περιστατικά τους υποχρεώνουν να είναι σε διαρκή ετοιμότητα. Ενίοτε οι ελλείψεις σε προσωπικό και υποδομή είναι μεγάλες. Πολλές κλινικές, ειδικά στην περιφέρεια, υπολειτουργούν χωρίς βασικές ειδικότητες και λοιπό προσωπικό.
Η επιτυχής και αποτελεσματική άσκηση της Ιατρικής εξαρτάται άμεσα από το επίπεδο εκπαίδευσης του Ιατρού. Υπό αυτές τις δυσμενείς συνθήκες, κάθε νοσοκομειακός γιατρός έχει ηθικό χρέος να ενημερώνεται συνεχώς ώστε να προσφέρει τις καλύτερες δυνατές υπηρεσίες στον πολίτη.
Στα πλαίσια επομένως της ευθύνης του κράτους να διασφαλίσει την υγεία των πολιτών, εντάσσεται άρρηκτα και η υποχρέωση υποστήριξης με κάθε τρόπο της ιατρικής εκπαίδευσης (προπτυχικής και μεταπτυχιακής ή συνεχιζόμενης) σε όλα τα επίπεδα. Εδώ θα ήθελα να σχολιάσω ότι εθνικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα ανά ειδικότητα δεν υφίσταται. Η έλλειψη εθνικών κατευθυντήριων οδηγιών (διαγνωστικών και θεραπευτικών), οδηγεί σε άσκοπη παραγγελία διαγνωστικών εξετάσεων και φαρμακευτικής αγωγής χωρίς τεκμηριωμένη ένδειξη. Η θεσμοθέτηση της δια βίου ιατρικής εκπαίδευσης πρέπει να γίνει με σαφείς κανόνες, που να εξασφαλίζουν την με ίσους όρους συμμετοχή όλων των ιατρών, ανεξαρτήτως εργασιακής σχέσης και γεωγραφικής κατανομής.
Από την άλλη, όμως, κυκλοφορεί ευρέως πως το επίπεδο του ιατρικού προσωπικού της χώρας είναι αρκετά υψηλό, μην έχοντας σε πολλές περιπτώσεις τίποτα να ζηλέψει από εκείνο άλλων «προηγμένων», σε σύγκριση με εμάς, χωρών…
Οι σπουδές στην Ιατρική απαιτούν καθημερινή συστηματική μελέτη έτσι ώστε να μπορέσει κάποιος να αποκτήσει τις γνώσεις εκείνες που θα του επιτρέψουν αλλά και θα προκαθορίσουν μια άρτια επιστημονική και επαγγελματική πορεία.
Η Ελλάδα αναδεικνύεται πρώτη σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε «παραγωγή» γιατρών, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη αναλογία γιατρών – πληθυσμού.
Η μεγάλη πλειοψηφία των ιατρών που εργάζονται στα δημόσια νοσοκομεία συνθέτουν ένα επιστημονικό δυναμικό υψηλής ποιότητας, με αναγνωρισμένες ικανότητες, εμπειρία και μεγάλη κοινωνική προσφορά.
Παρά τις δύσκολες συνθήκες που αντιμετωπίζουμε ως Χώρα και ως Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, το έργο των Ιατρικών Σχολών έχει διεθνή αναγνώριση, ενώ οι Έλληνες γιατροί που μεταναστεύουν στις χώρες κυρίως της βόρειας Ευρώπης κατά γενική ομολογία χαρακτηρίζονται από υψηλό επίπεδο προσόντων.
Εν τούτοις η απόδοση της προπτυχιακής εκπαίδευσης που θα αποδώσει στην κοινωνία τους υπεύθυνους Ιατρούς που χρειάζονται για την Υγεία των πολιτών, πρέπει να αναβαθμίζεται συνεχώς, μην εγκλωβίζεται στις δομές και τα στερεότυπα του παρελθόντος και να αποκαθιστά την αξία του πτυχίου ιατρικής. Η οικονομική κρίση που προσετέθη στις αρνητικές πρακτικές του παρελθόντος κινδυνεύει να υποβαθμίσει το επίπεδο της προπτυχιακής εκπαίδευσης. Ειδικότερα η υποχρηματοδότηση και η υποστελέχωση των Ιατρικών Τμημάτων αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες για την απρόσκοπτη προπτυχιακή εκπαίδευση.
Εστιάζοντας λίγο στο δικό σας αντικείμενο, πέραν των υπολοίπων, ασχολείστε και με τον τομέα του καρκίνου. Η φράση «δεν ακούμε και κάτι άλλο να συμβαίνει», η οποία χρησιμοποιείται από πολλούς, αποτυπώνει την πραγματικότητα, δηλαδή την αύξηση των περιστατικών, ή είναι περισσότερο αντίδραση συναισθήματος;
Από το 2011 ο καρκίνος είναι το πρώτο αίτιο θανάτου παγκοσμίως, θέση που παλαιότερα κατείχαν τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Η αύξηση που αποδίδεται αφενός στη γήρανση του πληθυσμού και αφετέρου στην υιοθέτηση επισφαλούς τρόπου ζωής. Ο καταλληλότερος τρόπος παρακολούθησης της διαχρονικής εξέλιξης της νόσου είναι η καταγραφή των περιπτώσεων καρκίνου μέσα από τα αρχεία νεοπλασιών σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο. Δυστυχώς, στη χώρα μας δεν υπάρχουν λεπτομερή μητρώα για την επίπτωση των διαφόρων υποτύπων κακοηθειών και ως εκ τούτου η επιδημιολογική παρακολούθηση ενίοτε γίνεται έμμεσα από τα στοιχεία θνησιμότητας. Σε μια πρόσφατα δημοσιευμένη καταγραφή των κακοήθων νεοπλασιών στην Ελλάδα κατά την πενταετία 2009-2013, από την Ελληνική Παθολογοανατομική Εταιρεία προκύπτει παρόμοια επίπτωση των συχνότερων κακοηθειών σε σύγκριση με εκείνη της δυτικής Ευρώπης με σχεδόν αμετάβλητη ή ελαφρώς αυξημένη συχνότητα.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία “Globocan Project” της Διεθνούς Υπηρεσίας για την Έρευνα στον Καρκίνο του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας, η θνησιμότητα από καρκίνο παραμένει ελαφρώς χαμηλότερη απ’ ότι στις αναπτυγμένες χώρες των Δυτικών Χωρών, αν και τα επιδημιολογικά δεδομένα από τον Ελληνικό χώρο είναι σχετικά ελλιπή.
Αν σας ζητούσα να μου παραθέσετε τη λίστα με τις πιο συνηθισμένες μορφές καρκίνου, ποια θα ήταν αυτή;
Οι τέσσερις συχνότεροι καρκίνοι στη χώρα μας (και στα δυο φύλα) είναι του μαστού, προστάτη, πνεύμονος και παχέος εντέρου. Ακολουθούν ο καρκίνος του θυρεοειδούς και της ουροδόχου κύστης. Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι η συχνότερη αιτία θανάτου στους άντρες με μεγάλη διαφορά από τις υπόλοιπες εντοπίσεις. Ακολουθούν ο καρκίνος του προστάτη και του παχέος εντέρου. Στις γυναίκες η πιο συχνή αιτία θανάτου είναι ο καρκίνος του μαστού ο οποίος παρουσιάζει μια ήπια αυξητική τάση. Ακολουθούν ο καρκίνος του πνεύμονα και του παχέος εντέρου.
Μπορούμε να πούμε πως για την εμφάνιση μίας νόσου υπάρχουν κάποιες βασικές αιτίες που την προκαλούν, αποτελώντας στην ουσία και κανόνα;
Η γενετική βλάβη βρίσκεται στο επίκεντρο της καρκινογένεσης. Δηλαδή ο καρκίνος προκαλείται από διαταραχές των γονιδίων, που φυσιολογικά ελέγχουν την διαίρεση και τον θάνατο των κυττάρων. Οι διαταραχές αυτές κατά 85% οφείλονται σε περιβαλλοντικούς και κατά 15% σε κληρονομικούς παραγοντες. Ο καρκίνος οφείλεται στην αλληλεπίδραση γενετικού υλικού και περιβάλλοντος. Η επιβάρυνση στο γενετικό υλικό μπορεί έμμεσα να διαφαίνεται με αυξημένη επίπτωση περιστατικών καρκίνου στην οικογένεια.
Τα περιβαλλοντικά αίτια (χημικές ουσίες, ακτινοβολία, μικρόβια) είναι μάλλον το βασικό αίτιο των πιο συχνών σποραδικών καρκίνων. Ε τούτοις, πολλές φορές υπάρχει το υπόβαθρο της γενετικής προδιάθεσης και αρκεί η έκθεση σε επιβαρυντικούς παράγοντες, όπως είναι διάφορες χημικές ουσίες ή ακτινοβολίες, για τη μετατροπή του σε καρκινικό.
Στους τεκμηριωμένους πλέον καρκινογόνους παράγοντες περιλαμβάνονται το κάπνισμα, η έκθεση σε περιβαλλοντικά καρκινογόνα στους χώρους εργασίας και στο περιβάλλον (π.χ. μέταλλα), το λανθασμένο διαιτολόγιο (χρωστικές ουσίες και συντηρητικά τροφίμων), η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου καθώς και ορισμένες ιογενείς (ιός ανθρωπίνων θηλωμάτων – HPV, ιός ηπατίτιδας Β – HΒV, ιός ηπατίτιδας C – HCV, ιός ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας – HIV) και βακτηριακές λοιμώξεις (ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού).
Το κάπνισμα είναι το αίτιο καρκίνου στον άνθρωπο που επιδέχεται το μεγαλύτερο βαθμό πρόληψης.
Το κάπνισμα (ενεργητικό ή παθητικό) ενοχοποιείται για τον καρκίνο του πνεύμονα, της στοματικής κοιλότητας, του λάρυγγα, του οισοφάγου, της ουροδόχου κύστεως, του νεφρού, καθώς και ορισμένες λευχαιμίες.
Ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του πνεύμονα είναι έως και 40 φορές μεγαλύτερος στους καπνιστές που καπνίζουν 20 τσιγάρα ημερησίως.
Ο ρόλος της διατροφής πόσο σημαντικός είναι, δεδομένης και της μεγάλης αλλαγής στις συνήθειές μας στον τομέα αυτό;
Ο Ιπποκράτης έλεγε «η τροφή σου να είναι το γιατρικό σου και το γιατρικό σου η τροφή σου» δίνοντας έτσι την σημασία της σωστής διατροφής. Σήμερα πιστεύεται ότι το 1/3 των καρκίνων του πεπτικού οφείλεται στην διατροφή. Τα καρκινογόνα ή μεταλλαξιογόνα εντοπίζονται περισσότερο στα συντηρητικά και στις χρωστικές ουσίες και λιγότερο στα καθ’ αυτού τρόφιμα. Τα νιτρώδη και νιτρικά άλατα που προστίθενται στα διάφορα ψάρια, κρέατα, αλλαντικά μπορεί να αντιδράσουν με αζωτούχες ενώσεις των τροφών και να σχηματίσουν νιτροζαμίνες που είναι καρκινογόνες. Τα κηπευτικά προϊόντα μπορεί να έχουν μεγάλες ποσότητες νιτρικών όταν καλλιεργούνται σε θερμοκήπια και λιπαίνονται με νιτρικά λιπάσματα.
Οι χρωστικές ουσίες είναι συνθετικά χρώματα. Τα αζωχρώματα μπορεί να δημιουργήσουν τοξικές αρωματικές αμίνες που είναι καρκινογόνες. Σήμερα χρησιμοποιούνται φυτικά χρώματα ως επί το πλείστον.
Τροφές που περιέχουν ίνες, αυξάνουν τον όγκο του περιεχομένου των εντέρων με αποτέλεσμα να αυξάνεται και ο περισταλτισμός αυτού και συνέπεια αυτού η ταχεία δίοδος των καρκινογόνων τροφών από το έντερο.
Γι’ αυτό η διατροφή με τροφές πλούσιες σε ίνες όπως όσπρια, λαχανικά, φρούτα κ.λ.π. προστατεύει από την ανάπτυξη καρκίνου του πεπτικού σωλήνα.
Η υπερκατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων και ποτών οδηγεί στην παχυσαρκία, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, μαστού, νεφρών, παγκρέατος, ενδομητρίου, χοληδόχου κύστεως και το αδενοκαρκίνωμα του οισοφάγου.
Για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας απαιτείται εθνική πολιτική για την προληπτική ιατρική και διατροφή. Προτείνεται η εκπαίδευση γονέων, εκπαιδευτικών και παιδιών σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης με στόχο την υγιεινή διατροφή, την καθημερινή μέτρια προς έντονη σωματική άσκηση και την αποφυγή τοξικών ουσιών.
Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε πως το αλκοόλ ευθύνεται τουλάχιστον για τον καρκίνο του ήπατος, οισοφάγου και παγκρέατος.
Επιμένοντας λίγο στο ίδιο κεφάλαιο, ποιος ο ρόλος και της ψυχολογικής κατάστασης στην οποία βρίσκεται ένας άνθρωπος. Ο διαρκής αγώνας για την κάλυψη των αναγκών μας, το αυξανόμενο άγχος για την επίτευξη στόχων, η ανεργία, όλα αυτά παίζουν ρόλο στην εμφάνιση μίας νόσου;
Η ψυχική κατάσταση, από αρχαιοτάτων χρόνων είναι γνωστό ότι επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τη σωματική υγεία. Η σύγχρονη επιστημονική έρευνα τεκμηρίωσε αυτές τις εμπειρικές παρατηρήσεις. Η κατάθλιψη σχετίζεται με την αύξηση των επιπέδων κορτιζόλης στον οργανισμό, που έχει σαν φυσικό επακόλουθο την εξασθένηση της ανοσολογικής αντίδρασης σε εξωγενή και ενδογενή ερεθίσματα.
Η ύπαρξη της κατάθλιψης, ενδεχομένως επιδρά ακόμα και στον ρυθμό της καρκινογένεσης. Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει ένας θετικός συσχετισμός μεταξύ ανάπτυξης άγχους και καρκίνου. Εν τούτοις απαιτείται εκτενής διαχρονική πολυπαραγοντική μελέτη, προκειμένου οριστικά να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι το άγχος έχει άμεση επίδραση στην ανάπτυξη καρκίνου στον άνθρωπο. Πάντως, το βέβαιο είναι ότι η πλειονότητα των ειδικών σήμερα έχουν πειστεί ότι η ψυχική διάθεση και η στάση τουλάχιστον των ασθενών επηρεάζει με κάποιο τρόπο τη λειτουργία του ανοσοποιητικού τους συστήματος και μέσω αυτού τη θετική ή αρνητική εξέλιξη οποιασδήποτε ασθένειας!
Και κάπου εδώ τίθεται το ερώτημα, που έχουμε όλοι: πρόληψη υπάρχει στον καρκίνο κι αν ναι πώς αυτή επιτυγχάνεται;
Εκτιμάται ότι η συστηματική εφαρμογή μέτρων πρωτογενούς πρόληψης που συνίσταται στην αποφυγή έκθεσης στους τεκμηριωμένους αιτιολογικούς παράγοντες, μπορεί να μειώσει την θνησιμότητα από κακοήθεις νεοπλασίες έως και κατά ένα τρίτο, ενώ αναμφισβήτητη είναι η συμβολή της δευτερογενούς πρόληψης, που επικεντρώνεται στην προσυμπτωματική διάγνωση και τη συνακόλουθη έγκαιρη αντιμετώπιση αρκετών μορφών καρκίνου
Στα μέτρα πρωτογενούς πρόληψης συμπεριλαμβάνονται: η σωστή διατροφή, η σωματική άσκηση, η αποφυγή τοξικών ουσιών και αλκοόλ, η διακοπή του καπνίσματος και η αποφυγή της παρατεταμενης έκθεσης στον ήλιο.
Η δευτερογενής πρόληψη αφορά κυρίως στην έγκαιρη ανίχνευση, είτε αυτή επιτυγχάνεται με προσωπικές ενέργειες, είτε μέσω της συμμετοχής σε οργανωμένα πληθυσμιακά προγράμματα έγκαιρης διάγνωσης,
Αφορά δε σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο προληπτικών διαγνωστικών δοκιμασιών που γίνονται εύκολα και γρήγορα όπως:
-μαστογραφία, αυτοεξέταση και κλινική εξέταση του μαστού (καρκίνος μαστού)
-PAP τεστ, εμβόλιο για τον HPV (καρκίνος τραχήλου της μήτρας)
-αιματολογική εξέταση κοπράνων, κολονοσκόπηση (καρκίνος παχέος εντέρου)
-PSA (καρκίνος προστάτη)
-κλινική δερματολογική εξέταση (μελάνωμα)
Ο πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, Ευάγγελος Φιλόπουλος, σε μία συνέντευξή του είχε δηλώσει πως «ο καρκίνος είναι η νόσος των φτωχών», φωτογραφίζοντας κυρίως τις συνήθειές τους. Συμφωνείτε;
Ο καρκίνος «χτυπάει» εξίσου τους πλούσιους και τους φτωχούς, όμως μερικές μορφές καρκίνου, όπως δείχνουν διεθνή επιδημιολογικά δεδομένα, δείχνουν προτίμηση στους πρώτους και άλλες μορφές στους δεύτερους. Καρκίνοι του λάρυγγα, του τραχήλου της μήτρας, του ήπατος είναι πιθανότερο να εμφανιστούν σε χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Επίσης, οι συχνότεροι καρκίνοι στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι του ήπατος, του στομάχου και του οισοφάγου. Οι μορφές καρκίνου στις δυτικές χώρες είναι εκείνοι που προανέφερα και φαίνεται ότι πυροδοτούνται από τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Εκ πρώτης όψεως τα αποτελέσματα φαίνεται να εξισορροπούνται. Όμως οι καρκίνοι που σχετίζονται με τη φτώχεια, είναι πιο θανατηφόροι, ενώ οι καρκίνοι που σχετίζονται με τον πλούτο, είναι πιο συχνοί και λιγότερο θανατηφόροι. Έτσι, στην περίπτωση του καρκίνου, οι φτωχοί είναι πιο πιθανό να πεθάνουν από τη νόσο, ενώ οι πλούσιοι να πεθάνουν με τη νόσο.
Η εξήγηση είναι ότι στις μεν αναπτυγμένες χώρες υπάρχουν τα συστήματα υγείας και τα μέσα για τον έλεγχο και τον περιορισμό πολλών ασθενειών, ειδικότερα καρκίνων του του παχέος εντέρου, του προστάτη, του μαστού και του τραχήλου της μήτρας. Αντιθέτως σε φτωχές χώρες, όπως πχ της Αφρικής, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, παρ’ ότι είναι αντιμετωπίσιμος, αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες θανάτου γυναικών, αφού δεν υπάρχει δυνατότητα της έγκαιρης διάγνωσης.
Επίσης, οι φτωχότεροι ασθενείς, σε όλες τις κοινωνίες, μπορεί να είναι ελλιπώς ενημερωμένοι για τα συμπτώματα της νόσου και να είναι πιο διστακτικοί να επισκεφθούν το γιατρό.
Το πέρασμα του χρόνου και η εξέλιξη της επιστήμης προφανώς βοηθά στην καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση μορφών του καρκίνου;
Η ιατρική επιστήμη έχει ραγδαία εξελιχθεί όσον αφορά όχι μόνο στη διάγνωση αλλά και στην αντιμετώπιση των κακοηθειών. Ήδη ο καρκίνος του προστάτη, του θυρεοειδούς, του όρχεως, πολλά λεμφώματα καθώς και το μεγαλύτερο ποσοστό των κακοηθειών της παιδικής ηλικίας θεραπεύεται. Το ίδιο συμβαίνει και με τους ασθενείςπου πάσχουν από άλλες συχνές μορφές καρκίνου, όπως του μαστού και του παχέος εντέρου, οι επιζούν για πολλά χρόνια με καλύτερη ποιότητα ζωής.
Από την άλλη, όμως, το πέρασμα του χρόνου φέρνει μαζί του και νέες μορφές ασθενειών; Ισχύει αυτό;
Ουσιαστικά θα μπορούσε να λεχθεί ότι υπήρξε μια μεταμόρφωση των νοσημάτων τα τελευταία 50 με 60 χρόνια. Πολλά από τα λοιμώδη νοσήματα έχουν εξαφανισθεί, ενώ έχουν εμφανισθεί νοσήματα ιατρογενή ή που έχουν σχέση με την αύξηση του μέσου όρου ζωής ή ακόμη και τελείως νέα νοσήματα (πχ AIDS, νοσος τρελλων αγελάδων, γρίππη των πτηνών κα)
Επίσης με την πάροδο των δεκαετιών η επίπτωση και θνησιμότητα πολλών νεοπλασιών, ιδιαίτερα εκέινων που σχετίζονται άμεσα με περιβαλλοντικά καρκινογόνα, έχει αλλάξε. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη είναι η αύξηση των περιστικών και θανάτων καρκίνου του πνεύμονα, ιδιαίτερα στους άνδρες (αλλά και στις γυναίκες τελευταία) και η μείωση των περιστατικών καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες.
Σαν τελικό συμπέρασμα μπορεί να λεχθεί ότι η Ιατρική επιστήμη και τεχνολογία εξελίσσονται συνεχώς. Η εφαρμογή αυτών των εξελίξεων, καθώς και η αλλαγή του τρόπου ζωής θα έχει σαν αποτέλεσμα τη συνεχή μεταμόρφωση των νοσημάτων και την ανάδειξη νέων.
Αφήνοντας κατά μέρους λίγο το αντικείμενό σας και εστιάζοντας σε εσάς ως πρόσωπο, σε συνδυασμό πάντα με τη δουλειά σας, πόσο δύσκολο είναι άραγε ένας άνθρωπος για μία ολόκληρη ζωή να μελετά, προκειμένου να μπορεί να αντιμετωπίσει ζητήματα που θα προκύψουν στην δουλειά του;
Οι σημαντικές εξελίξεις στην Ιατρική και η μεγάλη αύξηση του όγκου των πληροφοριών αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο σημερινός γιατρός. Το ιατρικό επάγγελμα δεσμεύεται από την ακεραιότητα της επιστημονικής γνώσης, η οποία σε κάθε περίπτωση οφείλει να είναι βασισμένη στην τρέχουσα βιβλιογραφία («ιατρική βασιζόμενη στην ένδειξη») καθώς και στην κλινική εμπειρία. Ο ιατρός υποχρεούται σε συνεχή διατήρηση και ανανέωση της θεωρητικής αντικειμενικής γνώσης και των πρακτικών δεξιοτήτων για την ορθή άσκηση του έργου του.
Όσον αφορά στη δική μου ειδικότητα, την Παθολογική Ανατομική, η ιστολογική και κυτταρολογική εξέταση αποτελούν τις κύριες διαγνωστικές μεθόδους του καρκίνου. Εκτός όμως από τη διάγνωση, συμβάλλουν καθοριστικά και στην απόφαση της θεραπευτικής αντιμετώπισης της νεοπλασίας, προσδιορίζοντας δείκτες που σχετίζονται με την πρόγνωση των όγκων ή την ανταπόκρισή τους σε διάφορες μορφές θεραπείας. Σήμερα, πλέον, η Παθολογική Ανατομική έχει τη δυνατότητα να απαντήσει σε ερωτήματα των ογκολόγων που αφορούν σε ειδικές γονιδιακές βλάβες νεοπλασμάτων, ώστε να επιλεγούν σωστά οι, πλέον, κατάλληλες από τις νέες “στοχεύουσες” θεραπείες. Επομένως αντιλαμβάνεστε ότι η ευθύνη του Παθολογοανατόμου είναι μέγιστη, και απαιτείται ένας διαρκής αγώνας ενημέρωσης προκειμένου να καταρτιστεί στα νεώτερα επιστημονικά δεδομένα.
Επίσης, μην ξεχνάμε ότι με τη ραγδαία εξέλιξη της γνώσης και της τεχνολογίας, ο ιατρός αντιμετωπίζει ενίοτε, έναν υπέρ-ενημερωμένο ασθενή, στον οποίο πρέπει να «ερμηνεύσει» με απλό και κατανοητό τρόπο τις αποσπασματικές πληροφορίες που έχει προσκομίσει από το διαδίκτυο. Έτσι λοιπόν οι ιατροί χάνουν ένα μέρος της εικόνας τους ως « αυθεντίας» και αντιμετωπίζουν μια πρόκληση, αντιμετωπίζοντας ένα επάγγελμα σύνθετο και επιθετικό που απαιτεί πλέον μια πολύ ισχυρή εικόνα του επαγγελματία υγείας.
Ήταν μια «βαριά» συνέντευξη για τον αναγνώστη, κυρίως λόγο και κάποιων θεμάτων που μοιραία ετέθησαν. Υπάρχει αισιόδοξο μήνυμα για να την κλείσουμε που να έχει σχέση με όλα αυτά;
Ο καρκίνος μπορεί να νικηθεί, αν καταπολεμηθεί ο φόβος και η άγνοια. Τα όπλα μας έναντι του καρκίνου είναι η πρόληψη, και η έγκαιρη διάγνωση. Είναι υποχρέωση κάθε ενός από εμάς προς τον εαυτό μας, την οικογένεια μας και προς την κοινωνία στην οποία ζούμε να τηρούμε σχολαστικά αφ’ ενός μεν μερικά απλά προληπτικά μέτρα που αφορούν στις ατομικές μας συνήθειες (διακοπή καπνίσματος, μείωση του σωματικού βάρους, σωματική άσκηση και περιορισμός του αλκοόλ) αφ΄ετέρου δε έναν ετήσιο προσυμπτωματικό έλεγχο.
Η δυναμική στάση και θέληση για ζωή, αποτελούν τη μόνη αποτελεσματική μας αντίδραση στο αναπόδραστο του θανάτου.
Ποια είναι η Βασιλική Ζολώτα
Η Βασιλική Ζολώτα φοίτησε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και στη συνέχεια απέκτησε τον τίτλο ειδικότητας της Παθολογικής Ανατομίας στο Γενικό Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Αθηνών «ο Άγιος Σάββας». Το 1992 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών ενώ από το1994 έως σήμερα υπηρετεί ως μέλος ΔΕΠ στο Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομίας του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Πατρών, αφού εξελίχθηκε σε όλες τις βαθμίδες έως τη θέση της Καθηγήτριας που κατέχει σήμερα.
Από την αρχή της ακαδημαϊκής της σταδιοδρομίας συμμετέχει στη διδασκαλία του μαθήματος της Παθολογικής Ανατομίας, με διαλέξεις στο αμφιθέατρο, εργαστηριακές ασκήσεις, εκπαίδευση ειδικευομένων, αλλά και σε μετεκπαιδευτικά μαθήματα και σεμινάρια άλλων κλινικών και εργαστηρίων του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Πατρών. Έχει συμμετάσχει ως προσκεκλημένη ομιλήτρια σε ελληνικά και διεθνή συμπόσια και μετεκπαιδευτικά σεμινάρια που αφορούν στο γνωστικό αντικείμενο της Παθολογικής Ανατομικής και έχει παρακολουθήσει μεγάλο αριθμό ελληνικών και διεθνών μετεκπαιδευτικών μαθημάτων, σεμιναρίων και συνεδρίων στα οποία συμμετείχε με επιστημονικές ανακοινώσεις.
Aπό την αρχή της ακαδημαϊκής της σταδιοδρομίας παρέχει τις ιατρικές υπηρεσίες της στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Πατρών με τη διάγνωση βιοπτικών και χειρουργικών παρασκευασμάτων και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη διάγνωση του αιματολογικού υλικού.
Tο ερευνητικό της έργο, εστιάζεται κυρίως στη μελέτη της έκφρασης δεικτών που εμπλέκονται σε ενδοκυττάριες οδούς σηματοδότησης κακοήθων νεοπλασμάτων στον άνθρωπο. Αναφέρει 70 πλήρεις δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά, 6 δημοσιεύσεις σε ελληνικά επιστημονικά περιοδικά, δημοσιεύσεις σε πρακτικά διεθνών συνεδρίων, κεφάλαια σε επιστημονικά βιβλία και συμμετοχή στη μετάφραση ξενόγλωσσων επιστημονικών βιβλίων. Έχει συμμετάσχει σε δυο επιχορηγούμενα ερευνητικά προγράμματα. Είναι μέλος της Ελληνικής Εταιρεία Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, της Εuropean Society of Pathology και του European Working Group for Breast Screening Pathology.
Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Εμπρός” στις 23/3/2018